Sistem očuvanja prirode – režimi zaštite, uspostavljanje zaštićenih područja, upravljanje i kontrola, utvrđen je Zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/09, 88/10, 91/10) i aktima nadležnih organa o zaštiti pojedinih prirodnih dobara. Registar zaštićenih prirodnih dobara vode Zavod za zaštitu prirode Srbije i Pokrajinski zavod za zaštitu prirode, koji sprovode postupak revizije i kategorizacije svih prirodnih dobara i pripremaju predloge nadležnim organima (Vlada Republike Srbije, nadležni organ autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave) za donošenje novih akata o zaštiti i kategorizaciji prirodnih dobara, usaglašenih sa Zakonom.
Kategorije prirodnih dobara definisane Zakonom o zaštiti prirode su:
- zaštićena područja
- nacionalni park
- strogi rezervat prirode
- specijalni rezervat prirode
- predeo izuzetnih odlika
- park prirode
- zaštićeno stanište
- spomenik prirode
- zaštićene vrste
- strogo zaštićena divlja vrsta
- zaštićena divlja vrsta
- pokretna zaštićena prirodna dokumenta
U postupku valorizacije i stavljanja pod zaštitu nekog područja polazi se od najvažnijih svetskih strategija, akcionih planova, konvencija i kategorija (IUCN Crvena lista kategorija i IUCN kategorije za zaštićena prirodna dobra), čime se obezbeđuje kompatibilnost zaštite prirode sa međunarodnim standardima. Primenom savremenih i međunarodno priznatih principa i osnova u valorizaciji prostora i prirodnih vrednosti, njihovoj promociji i upravljanju prirodnim dobrima obezbediće se uključivanje prirodnih dobara na našoj teritoriji u planirane mreže zaštićenih područja neposrednog okruženja, regiona i Evrope, kao i njihov upis u svetske liste zaštićenih područja.
Imajući u vidu da samo postizanje statističkog cilja nije jedini imperativ, paralelno sa procesom povećanja zaštićenih površina, potrebno je očuvati i unaprediti stanje u postojećim prirodnim dobrima. Prikaz ugroženosti svakog od navedenih zaštićenih područja, ukazuje na potrebu poboljšanja opšteg pristupa zaštite i upravljanja ovim prostorima. U tom smislu potrebno je pre svega rešiti pitanje upravljača zaštićenih područja, koji su često nedovoljno stručno i materijalno opremljeni, a u velikoj meri su i u sukobu interesa, budući da su istovremeno i korisnici prostora. Iz toga bi proizišlo i rešenje za formiranjem odgovarajuće čuvarske službe.
U poslednjih godina evidentno je poboljšanje promocije, popularizacije i zaštite, a pogotovo mera aktivne zaštite na revitalizaciji staništa, što se prevashodno ostvaruje kroz finansijska sredstva Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine uz stručnu pomoć Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode i rada upravljača zaštićenih područja. Čišćenje livada, izmuljivanje bara, suzbijanje invazivnih vrsta, revitalizacija vodnog režima i druge aktivnosti predstavljaju jedne od najvažnijih aktivnosti koje u perspektivi treba nastaviti i pojačati uz obavezno praćenje efekata.
Uopšteno gledano u odnosu na protekle decenije, zaštita prirodnih dobara doprinela je da se na njima opšti procesi narušavanja prirodnih staništa, predela i organskih vrsta odvijaju sporije nego van granica zaštite, ali nije ostvaren cilj da se u njima na odgovarajući način narušavanje i uništavanje zaustave, što ostaje kao cilj za nastupajući period.
